Dit verhaal is van Doris, die negen of tien jaar was toen de Tweede Wereldoorlog begon. Haar vader was een NSB’er en zat na de bevrijding drie jaar in de gevangenis. Haar moeder, twee zusjes en Doris zelf woonden in Leiden in een bovenhuis. Haar moeder deed er alles aan om tot de middenklasse te behoren (en niet de arbeidersklasse), daarom zat Doris op vioolles, wat eigenlijk veel te duur voor het gezin was. Doris is lang bang geweest om wat mensen van haar dachten, maar ze schaamde zich niet voor haar vader of dat hij een NSB’er was. Ze was vooral verdrietig, want toen hij terugkwam uit de gevangenis, was ze haar vader kwijt. Hij was niets meer, totaal verpest en is nooit meer dezelfde man geworden. Toen het gezin in 1944 doorkreeg dat de bevrijding eraan zat te komen, vertrokken zij naar Duitsland. Dat deden alle NSB’ers in die tijd. Toch zijn ze na de oorlog weer in Nederland gaan wonen, waarom dat zo was weet Doris niet. Ze is haar hele leven bang geweest, ze kan alleen niet goed benoemen waarom. Ze denkt dat het komt omdat er altijd vreselijk gesproken is over de NSB na de oorlog en ze dat niet kon rijmen met wie haar vader was.
| PERSONAGES | DORIS PSYCH |
DORIS ligt op de bank bij PSYCH
| DORIS | (boos) Ik ga niets zeggen hoor Als je dat soms denkt Ik lig hier gewoon Dat mag toch? Lekker liggen in de vrije wereld |
| PSYCH | Ik zeg niks |
| DORIS | Ik ook niet |
Stilte. PSYCH peutert een dropje uit zijn broekzak, blaast hem schoon
| PSYCH | Dropje? |
| DORIS | Nee getver, bedankt |
Stilte
| DORIS | Mijn vader was bij de NSB in de oorlog |
| PSYCH | Oh |
| DORIS | Dat vind jij heel erg erg he? |
| PSYCH | Uhm |
| DORIS | De NSB was heel heel erg |
| PSYCH | Dat weet ik |
| DORIS | Hele erge dingen deden ze, de NSB |
| PSYCH | Weet ik |
| DORIS | Noem eens een voorbeeld? |
| PSYCH | Nou – |
| DORIS | Jij denkt dat ik me schaam he? Voor mijn vader? Jij denkt dat ik me doodschaam, maar ik schaam me niet Mijn vader was een fijne sterke man Maar toen hij terugkwam uit de gevangenis, was hij een spook Hij zat in de zaal bij mijn diploma-uitreiking, maar hij was zichzelf niet meer Begrijp je dat? Of ben je zo dom als iedereen? |
| PSYCH | Was je moeder ook NSB’er? |
| DORIS | Zeg ik niet |
| PSYCH | Ben je blij dat de oorlog voorbij is? |
| DORIS | Zeg ik niet |
| PSYCH | Ben je bang? |
| DORIS | Bang voor jou zeker? Jij bent niks voor mij Jij bent shit En alles wat jij aanraakt wordt shit SHIT! |
| PSYCH | Ben je bang? |
DORIS laat een gelamineerde foto zien
| DORIS | Dit is mijn prachtige moeder Niet aankomen! Zou jij wel willen… Mooi is ze hè? |
Stilte
| DORIS | Ik ga niet janken Mensen zoals jij zijn dol op drama Ik haat drama Ik ga niet janken |
| PSYCH | Mooie foto |
| DORIS | Ze was nachtverpleegster Ze sliep overdag en ik paste op mijn zusjes |
| PSYCH | In 1955 heb je je gymnasium gedaan, klopt? |
| DORIS | Klopt |
| PSYCH | Wie is meneer Van der Sluis? |
| DORIS | Mijn oude leraar |
| PSYCH | En wat deed hij? |
| DORIS | Hij liet mij zijn… BOEK zien |
| PSYCH | Wat voor boek? |
| DORIS | Een boek met plaatjes |
| PSYCH | Plaatjes? |
| DORIS | Van de concentratiekampen (doet leraar na) “Dood, dood, bijna dood, hartstikke dood, zie je wel meisje?” |
Stilte
| DORIS | Mijn oma, nam me mee naar Arnhem vlak na de oorlog We zaten in een koets en ik mocht mijn ogen niet dicht doen (doet oma na) “Kijk, hier hebben jullie aan meegewerkt” Alles was stuk in Arnhem, ALLES |
| PSYCH | De tijd is op, tot volgende week |
| DORIS | In Delft… Daar was een grote schuur voor alle roeiboten En daar werkte een hele vieze man met een heel goor poetsdoekje En dat was een soort vriend van me Soms zaten we in de schuur samen – een glimmende roeiboot is het mooiste ter wereld – Ik lig op de schouder van mijn vieze vriend (doet de man na) “Wat een lief bedelarmbandje heb jij daar” Ja! Een dolfijntje Een eikeltje Een aapje Een hartje Een palmboompje En hier hing ooit een hakenkruisje |
In mei 2014 speelde de voorstelling ‘Hier komt de nacht’ in Groningen (regie: Anika Abbing, tekst: Jorieke Abbing – productiehuis: Noord Nederlands Toneel). Een voorstelling over de spanning en verbittering na de oorlog, en over Het Grote Vergeten. Hoe doe je dat, leven in vrede? Nachtenlang zweten in de studentensoos? Bij de padvinderij? Dansen rond de meiboom? En hoe verhoud je je tot je ouders?