Dit verhaal is van Hilbert, Fokke, Thijs, Roelof, Roelof en Hermannus, zes jongemannen uit Diever die zich ten tijde van de Tweede Wereldoorlog aansloten bij het verzet. Toen ze merkten dat ze niet langer veilig waren, groeven ze een hol waar ze zich maandenlang in wisten te verschuilen. Maar hoe lang blijft zo’n hol geheim?
TIP: Deze tekst is samen te lezen met DE WIGWAM: HET BEGIN
| PERSONAGES | MINKE – TEMMINGH (plaatselijke politieagent) HATEYA – KRONBERGER (de Hauptsturmführer) BENTHE – POSTHUMUS (de NSB-burgemeester van Diever) KAJ – SIETSE (die zo mishandeld werd dat hij de locatie vertelde) RIËT – ROZENDAHL (de Hauptscharführer) LIZA – SOLDAAT |
TEMMINGH is gepakt door de nazi’s. Na vele ruwe ondervragingen kon SIETSE niet meer verbergen dat TEMMINGH meer wist over het hol. KRONBERGER en de rest van de nazi’s willen per se het onderduikershol vinden. Daar hebben ze alles voor over
| TEMMINGH | Het is vroeg in de ochtend Ik denk rond een uur of vijf Er wordt hard op m’n deur gebonsd Ik doe de deur open en word gelijk naar buiten getrokken Er staan veertig SD’ers voor m’n huis Ik kijk van de grond langzaam naar voren Daar staat NSB burgemeester Posthumus van Diever en Hauptsturmführer Kronberger met een klein glimlachje op zijn mond |
| KRONBERGER | Wie is dat? |
| POSTHUMUS | Dit is Temmingh |
| TEMMINGH | Ik word naar de auto geduwd die voor m’n huis staat Naast de auto staat een grote vrachtwagen Het portier van de auto wordt opengedaan Achterin de vrachtwagen zit Sietse |
| KRONBERGER | Wie is dit? |
| TEMMING | (liegt) Dat weet ik niet, die ken ik niet |
| KRONBERGER | Wie is dit? |
| SIETSE | (kijkt naar beneden) Dit is wachtmeester Temmingh |
| TEMMINGH | Ik word terug mijn huis in gesleurd en op een stoel gedrukt |
| KRONBERGER | Waar is ome Joop? |
| TEMMINGH | Wie is dat? |
| KRONBERGER | Waar zijn de vuurwapens? |
| TEMMINGH | Welke vuurwapens? |
| KRONBERGER | Waar zijn de Amerikanen? |
| TEMMINGH | Geen idee |
| KRONBERGER | Waar is die bunker in het bos? |
| TEMMINGH | Ik weet het niet |
| KRONBERGER | Vertel ons alles! Dan mag je bij je vrouw thuis blijven… Anders nemen we je mee naar Heerenveen |
Stilte
| TEMMINGH | Ik weet niet waar u het over heeft |
| KRONBERGER | (gevaarlijk rustig) Vertel het me Jij kent ome Joop |
| TEMMINGH | Nee, echt niet |
| KRONBERGER | Waar is de bunker in het bos? |
| TEMMINGH | Weet ik niet |
| KRONBERGER | (tegen Sietse) Ken jij deze man? |
| SIETSE | Dat is wachtmeester Temmingh uit Diever en dat is de persoon die u zoekt |
| KRONBERGER | KRONBERGER |
| TEMMINGH | Ik word in een vrachtwagen geduwd en we vertrekken Als we uitstappen zie ik het meteen: we zijn dicht in de buurt van de Wigwam Nu staat Hauptscharführer Rozendahl voor ons |
| ROZENDAHL | Wijs me de weg naar het hol! |
| TEMMINGH | Hoe dichter we bij de Wigwam komen, hoe meer Duitsers opgesteld staan in het bos Het lijken er wel honderd Dichtbij de Wigwam aangekomen staat Sietse machteloos tussen twee soldaten Kronbergen en Rozendahl gaan naast elkaar staan Twee machinegeweren zijn opgesteld richting de Wigwam De zaak is reddeloos verloren De zaak is reddeloos verloren Kronberger kijkt naar mij, vervolgens naar de Wigwam en weer terug naar mij Er groeit een kleine glimlach op zijn mond Hij knikt naar de soldaat met de mitrailleurs Die schiet in het hol en schreeuwt |
| SOLDAAT | Naar buiten! Geef je over! |
Alle acteurs stappen ‘uit’ hun rol en gaan verder als zichzelf – ze vertellen de afloop van het verhaal aan het publiek
| MINKE | Het is over Al het verrichte verzetswerk stopt |
| RIËT | De pijn en machteloosheid is van de gezichten van alle jongens af te lezen |
| BENTHE | Steeds was het de vraag wat de toekomst bracht |
| KAJ | Nu zijn er enkel antwoorden Nu weten ze wat hen te wachten staat |
| LIZA | De wigwam, hun veilige huis, was vier weken niet bewoond geweest Juist vanochtend waren de jongens bezig om een aantal dingen te repareren om er weer te kunnen wonen Vijf maanden voor de bevrijding zijn ze opgepakt |
| HATEYA | Er blijven twee soldaten van de Sicherheitsdienst met hun afgerichte honden in het hol wachten |
| BENTHE | In de hoop dat er nog meer bezoekers langs gaan komen Ze blijven daar nog een week |
| RIËT | Maar als blijkt dat er niemand meer komt opdagen, gooien ze een handgranaat in het hol waardoor het totaal verwoest en onbruikbaar wordt |
| LIZA | Na de arrestatie worden de jongens en de mannen overgebracht naar Heerenveen Daar worden ze net als Sietse op gewelddadige manier verhoord |
| KAJ | Daarna worden ze op transport gesteld naar Amersfoort Om vervolgens afgevoerd te worden naar een concentratiekamp in Duitsland |
| MINKE | Eind maart en begin april zijn ze overleden |
| HATEYA | De oudste vierenveertig, de jongste negentien |
Stilte
| RIËT | Als ik dit verhaal vertel, denk ik steeds: Hoe ver zouden wij nu gaan? |
| HATEYA | Hoeveel zouden wij nu bereid zijn om voor een ander te doen? |
| MINKE | Zouden wij bereid zijn om onze eigen vrijheid in te perken voor de vrijheid van een ander? |
| BENTHE | Dit is het verhaal van een groep vrienden die hun eigen leven op het spel zetten voor de vrijheid van anderen |
| RIËT | Zij hebben zich verzet en zich er doorheen geknokt |
| MINKE | Maar zelf hebben de meesten de bevrijding niet mogen halen |
In 2022 ging de voorstelling ‘Ondergronds’ in première in Diever (regie: Leander Breen – productiehuis: Roestvrij Theater). Een voorstelling over zes dappere jongens, die weigerden zich bij het Duitse leger te voegen en zich letterlijk ondergronds verschuilden. De jongeren die de voorstelling maakten en speelden, stelden zichzelf de volgende vraag: wat zou jij doen als de nazi’s je zoeken, maar je liever verzetswerk tégen hen verricht?