Dit verhaal is van Mädie Franz, een Sinti-meisje dat verschillende concentratiekampen overleefde – als één van de weinigen van haar familie en de andere Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog gedeporteerd werden. Mädies verhaal gaat over reizen, muziek maken, vrij zijn en wat er gebeurt als dat allemaal van je af wordt genomen. Over een nieuw soort reizen, in donkere en veel te volle treinwagons, naar steeds een ander kamp, zonder te weten wat er zal komen. Hoe je dan alleen nog maar kunt denken: waarom is ons dit overkomen?
| PERSONAGES | ACTEUR 1 ACTEUR 2 ACTEUR 3 ACTEUR 4 ACTEUR 5 ACTEUR 6 ACTEUR 7 |
De acteurs vertellen samen het verhaal van Mädie. Ze wisselen af tussen vertellers en stappen soms het verhaal ‘in’. Je kunt zelf uitproberen hoe je dit vorm wil geven
| ACTEUR 1 | Zigeuner-Aktion De Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD heeft het volgende bepaald: met als doel eener centrale aanhouding van alle in Nederland verblijvende personen die de kenmerken der Zigeuners bezitten, moeten op dinsdag 16 mei te zeven uur alle zigeunerfamilies, alle kinderen inbegrepen, door personeel van de Nederlandsche politie naar het kamp Westerbork worden overgebracht |
| ACTEUR 2 | Dinsdag 16 mei 1944, Mädie is zestien jaar Het is vier uur in de ochtend De familie Franz ligt te slapen |
Hard gebons
| ACTEUR 3 | Doe open! Politie! Allemaal aankleden en naar buiten |
| ACTEUR 4 | Wat is dit? Een grap? |
| ACTEUR 5 | Ik heb geen idee |
| ACTEUR 6 | Sst meiden, aankleden en naar buiten, hup |
| ACTEUR 2 | Snel kleden zusjes Mädie, Soela en de anderen zich aan |
Buiten
| ACTEUR 7 | Wat zijn jullie namen? Jullie zijn bij deze gearresteerd We nemen jullie mee naar het politiebureau |
| ACTEUR 5 | Wat? |
| ACTEUR 4 | Waarom? |
| ACTEUR 1 | Maar de paarden, ze moeten nog eten! |
| ACTEUR 7 | Daar zorgen wij wel voor |
| ACTEUR 1 | We kunnen het hier niet zomaar achterlaten |
| ACTEUR 3 | Als jullie niet vrijwillig meegaan, schieten we jullie dood |
Ze lopen mee, sommigen kijken bang, sommigen kijken star voor zich uit
| ACTEUR 2 | Bij het politiebureau in Beek krijgen ze papieren waarin staat dat de hele familie is gearresteerd en wordt afgevoerd naar Westerbork Hetzelfde lot treft die dag zo’n driehonderd andere Roma en Sinti |
| ACTEUR 7 | Meneer, uw viool |
| ACTEUR 2 | Vader Tatta heeft zijn viool meegenomen Dat doet hij altijd, waar hij ook gaat |
| ACTEUR 7 | Uw viool, meneer Die nemen we in beslag |
Vader Tatta reageert niet
| ACTEUR 7 | Meneer? |
Hij grist de viool uit de handen van vader Tatta. ACTEUR 3 rolt brief uit en leest voor
| ACTEUR 3 | Verklaring: In opdracht van den Gewestelijk Politiepresident zijn op 16 mei 1944 in beslag genomen: twee violen, twee mandolina en één accordeon, toebehorende aan de familie Franz |
| ACTEUR 7 | En dan verder Mädie, Eifa, Peppie, Soela, Leutze, Punta, Schani, Tatta en Mama gaan met de bus naar station Sittard Daar worden ze in een aparte wagon gestopt |
| ACTEUR 5 | Ze praten niet Tatta en mama kijken stil en in gedachten voor zich uit Mädie probeert langzaam de hand van mama te pakken |
| ACTEUR 4 | Mama? |
Mama reageert niet
| ACTEUR 4 | Mama? |
| ACTEUR 7 | Na een paar uur in de trein zonder eten en drinken komen ze aan in Zwolle |
| ACTEUR 3 | Daar worden ze aan een langere trein gekoppeld en stappen andere zigeuners bij hen in |
| ACTEUR 7 | Nu zijn ze met ongeveer zestig personen |
Mama en Mädie zitten naast elkaar in de trein
| ACTEUR 6 | Je bent zestien jaar dus trek je jurk recht en ga netjes rechtop zitten Beloof me dat jullie tatta en mij niet te schande zullen maken |
| ACTEUR 1 | Wat ik jullie altijd geleerd heb, de regels waar ik jullie mee heb opgevoed, gelden altijd en overal Denk hier aan! |
Mädie knikt
| ACTEUR 3 | Als de trein stopt, is het al donker Ze moeten eruit |
| ACTEUR 7 | Dit is Westerbork |
| ALLEN | Jetzt kommen die Zigeuner! |
ACTEUR 3 en 7 veranderen in soldaten die schreeuwen en roepen
| ACTEUR 3 | SCHNELL SCHNELL! |
| ACTEUR 7 | Fort machen, schneller! |
| ACTEUR 3 | Jullie gaan allemaal naar Duitsland Arbeiten! |
| ACTEUR 7 | Werken! |
| ACTEUR 5 | En weer kan Mädie alleen maar denken: Waarom? |
| ACTEUR 2 | Waarom moesten ze weg uit Bocholtz? Waarom moesten ze weg uit Beek? |
| ACTEUR 5 | Wat hebben ze gedaan? |
Iedereen staat in een rij
| ACTEUR 2 | Alsof de hele reis nog niet genoeg was, moeten ze zich nu allemaal uitkleden |
| ACTEUR 5 | Al die naakte mannen en vrouwen, niemand weet waar die moet kijken |
| ACTEUR 2 | Het hoofdhaar en lichaamshaar wordt afgeschoren en iedereen moet de douche in Uit de douche komt geen water, maar iets dat heel erg stinkt |
| ACTEUR 5 | Vader Tatta kijkt verdrietig voor zich uit Zijn snor en baard zijn afgeschoren |
| ACTEUR 2 | Daarmee hebben ze niet alleen zijn haar afgenomen, maar ook zijn identiteit |
| ACTEUR 1 | Van ‘Spitzbarth’, zijn Sinti-naam, is niks meer over |
In mei 2021 ging de korte film ‘Doortocht’ in première (regie: Jasper Vaillant en Pleun Peters – productiehuis: Theater Rotterdam). Dit is één van de alternatieve vormen waarmee Theater Na de Dam in 2021, met weinig of geen publiek, toch doorgang kon vinden. De hele film is te bekijken via https://theaternadedam.nl/voorstelling/doortocht/.