Dit verhaal is van Herbert Zwartz, een oudere uit Enschede die vertelde over de Jodensterren, het buitensluiten van groepen en het fabrieksleven in en na de Tweede Wereldoorlog in Enschede. In Enschede werden meer dan een half miljoen Jodensterren gedrukt. Van de honderdveertigduizend Joden in Nederland heeft het grootste deel ze gedragen.
| PERSONAGES | ACTEUR 1 ACTEUR 2 |
De acteurs vertellen samen het verhaal aan het publiek
| ACTEUR 1 | Meneer Zwartz, Herbert, kwam bij onze repetitie en nam een echte Jodenster mee |
| ACTEUR 2 | Zijn Jodenster |
| ACTEUR 1 | De ster zag er anders uit dan ik dacht |
| ACTEUR 2 | Hij was dunner |
| ACTEUR 1 | Kleiner |
| ACTEUR 2 | Valer |
| ACTEUR 1 | Het was een ster met stof aan twee kanten |
| ACTEUR 2 | Ik dacht dat het een enkel lapje stof zou zijn |
| ACTEUR 1 | We hebben hem allemaal even vastgehouden |
| ACTEUR 2 | Hij liet hem de kring rondgaan |
| ACTEUR 1 | De ster was heel licht |
| ACTEUR 2 | Maar voelde heel zwaar |
| ACTEUR 1 | Als u hem ziet, hoe voelt u zich dan? Vroeg ik |
| ACTEUR 2 | Ik ben blij dat ik hem niet meer op hoef, zei meneer Zwartz toen |
| ACTEUR 1 | Er kwam nog een fotograaf langs om foto’s te maken voor de krant |
| ACTEUR 2 | Dat vond meneer Zwartz goed, mits hij de ster niet op hoefde te doen |
| ACTEUR 1 | Dat hoefde niet |
| ACTEUR 2 | 1 mei 1942 werd het verplicht om een Jodenster te dragen |
| ACTEUR 1 | En je moest ze ook nog eens zelf kopen, vertelde meneer Zwartz |
| ACTEUR 2 | Voor vier cent per ster |
| ACTEUR 1 | Je moest er een textielbon voor inleveren |
| ACTEUR 2 | De ster moest goed zichtbaar op je kleding genaaid worden |
| ACTEUR 1 | Je had in feite dus maar vier kledingopties: |
| ACTEUR 2 | Bijvoorbeeld een winterjas |
| ACTEUR 1 | Bijvoorbeeld een zomerjas |
| ACTEUR 2 | Bijvoorbeeld een trui |
| ACTEUR 1 | Bijvoorbeeld een shirt |
| ACTEUR 2 | Dat was het |
| ACTEUR 1 | Als je dan toch iets anders wilde dragen, moest je die ster eerst helemaal los tornen |
| ACTEUR 2 | Om hem dan vervolgens ergens anders weer op te naaien |
| ACTEUR 1 | Hij heeft er bijna een jaar mee rondgelopen, met de ster |
| ACTEUR 2 | Meneer Zwartz vond het vervelend dat hij zo’n ster moest dragen |
| ACTEUR 1 | Meneer Zwartz vond het vervelend dat hij een kwartier moest lopen naar school |
| ACTEUR 2 | Meneer Zwartz vond het vervelend dat iedereen dan kon zien dat hij Joods was |
| ACTEUR 1 | Meneer Zwartz vond het vervelend dat hij steeds minder mocht door die ster |
| ACTEUR 2 | Hij mocht niet meer in de trein |
| ACTEUR 1 | Hij mocht niet meer in het park |
| ACTEUR 2 | Hij mocht niet meer in de schouwburg |
| ACTEUR 1 | Hij mocht niet meer in het zwembad |
| ACTEUR 2 | Stapje voor stapje kwamen er overal bordjes: |
| ACTEUR 1 | Verboden voor Joden |
| ACTEUR 2 | We werden in een hoek geschoven waar we niet in wilden, vertelde meneer Zwartz ons |
| ACTEUR 1 | Hij verloor het contact met zijn vriendjes omdat ze elkaar niet meer tegenkwamen |
| ACTEUR 2 | Op 1 september 1941 werden alle scholen verboden voor Joden |
| ACTEUR 1 | De ene dag ging je naar school en de volgende dag zat je thuis, vertelde hij |
| ACTEUR 2 | Vanuit de gemeente werd er een Joods middelbaar schooltje gemaakt in een woonhuis tegenover het Rijksmuseum |
| ACTEUR 1 | Daar zaten veertig Joodse leerlingen en een aantal Joodse docenten want die mochten ook geen les meer geven |
| ACTEUR 2 | Toen die school dicht moest van de Duitsers is meneer Zwartz de onderduik ingegaan |
| ACTEUR 1 | Zo noemde meneer Zwartz dat |
| ACTEUR 2 | De onderduik in gaan |
| ACTEUR 1 | Op 8 april 1943 ging meneer Zwartz dus de onderduik in |
| ACTEUR 2 | Samen met zijn vader |
| ACTEUR 1 | En zijn ster |
| ACTEUR 2 | Zijn andere drie sterren is hij kwijtgeraakt |
| ACTEUR 1 | Die heeft hij waarschijnlijk thuisgelaten |
| ACTEUR 2 | Na de oorlog lag er niks meer in zijn huis |
| ACTEUR 1 | De Duitsers hadden het hele huis leeggehaald |
| ACTEUR 2 | Geen tafel, geen stoel, geen bed, geen theekopje, geen jas, geen ster, niks |
| ACTEUR 1 | Deze ster zal op zijn jas hebben gezeten toen hij de onderduik in ging, denkt hij |
| ACTEUR 2 | Meneer Zwartz kwam bij onze repetitie en nam een echte Jodenster mee |
| ACTEUR 1 | Zijn Jodenster |
n 2022 ging de voorstelling ‘De Jodensterren van Enschede’ in première in Enschede (regie: Renée Buys – productiehuis: Theatermakerij Enschede) . Een voorstelling vol verhalen over discriminatie, buiten de samenleving worden geplaatst, een stukje stof dat je leven kan veranderen en een Joodse textielfabriek die deze sterren moest maken. De voorstelling werd gespeeld in De Museumfabriek in Enschede.