Dit verhaal gaat over Harold en Paul Duizend. Hun namen zijn te vinden in het Namenmonument op de Weesperstraat in Amsterdam. Hebben we eigenlijk altijd plaatjes in boeken, monumenten of een nationale herdenking nodig om belangrijke dingen, zoals de Tweede Wereldoorlog en de mensen die daarbij omkwamen, te herinneren? Passen die dingen niet gewoon in ons hoofd? Waarom vergeten we steeds?
| PERSONAGES | ACTEUR 1 ACTEUR 2 ACTEUR 3 ACTEUR 4 |
De acteurs vertellen samen het verhaal aan het publiek
| ACTEUR 1 | Nu ben ik aan de beurt In mijn stuk van de voorstelling gaan er twee laatjes open Twee laatjes met hetzelfde verhaal Het verhaal van de tweeling Duizend Harold en Paul Beide geboren op 24 februari 1931 Zij waren dus negen jaar oud toen de oorlog uitbrak Er hebben verschillende razzia’s in hun buurt plaatsgevonden, waar hun ouders en de jongens aan wisten te ontkomen Maar zondag 20 juni 1943, toen ze twaalf jaar waren, werd vroeg in de ochtend Amsterdam-Zuid en de Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost compleet afgesloten Het was een razzia die in het geheim was voorbereid en een onaangename verrassing voor hen die werden opgehaald De Duitsers gingen samen met de Amsterdamse politie de huizen binnen om de Joden naar de verzamelplaatsen te brengen Vijfduizendvijfhonderdtweeënveertig Joden werden opgepakt Met luidsprekerwagens werden ze als een kudde schapen naar de verzamelpunten gedreven |
ACTEUR 1 loopt een stukje naar voren
| ACTEUR 1 | We zijn op het Olympiaplein Het is vroeg en de zon is al op Harold zit in een zwarte tram met het nummer vierentwintig voorop In de tram zijn veel mensen op elkaar gepropt en ruikt het naar zweet Op de achtergrond hoor je geschreeuw Ze roepen iets onverstaanbaars, iets in het Duits Paul zit op Harolds schoot omdat er anders geen plek is De jongens kijken verward om zich heen Moeder en vader zitten naast de jongens De Jodensterren zijn bij iedereen in de tram duidelijk zichtbaar |
ACTEUR 2 en 3 spelen Harold en Paul
| ACTEUR 2 | Wat gebeurt er? Waarom moet jij eigenlijk op mijn schoot zitten? Paul, ga eens van mijn schoot af! |
| ACTEUR 3 | Wie zijn deze mensen? Ze hebben allemaal zo’n ster net als wij Waar gaan we eigenlijk naar toe? |
| ACTEUR 2 | Mama, waar gaan we naartoe? |
| ACTEUR 3 | Hoezo, weet je dat niet? |
ACTEUR 2 ziet verderop iemand, buiten de tram, en begint te zwaaien
| ACTEUR 2 | Hé! Kijk Paul! Daar is Eddie! |
| ACTEUR 3 | Hoi Ed! Weet jij waar deze tram naartoe gaat? |
ACTEUR 4 speelt Eddy. Eddy gebaart dat hij de jongens niet verstaat. Nu wisselt het perspectief; we zien ACTEUR 2 en 3 playbacken en we horen het geluid van ACTEUR 4
| ACTEUR 4 | Ik kan jullie niet verstaan! Wat? Hè? Ik hoor jullie niet! |
ACTEUR 2 en 3 zwaaien, de tram vertrekt. ACTEUR 4 zwaait ook en blijft achter
| ACTEUR 4 | Tot morgen! |
Even stil
| ACTEUR 4 | Tot morgen? Zal ik ze morgen… zien? Zullen ze er morgen zijn zoals ze vandaag waren? Zoals we hebben gezwaaid weer net zo zwaaien? Als de schoolbel gaat en alle kinderen het plein verlaten zal hij net zo zoals elke dag met rugzak nonchalant over zijn schouder geslagen op huis aan gaan? Zal hij morgen thuiskomen? Waar zou hij van dromen? Wat zal er van hem komen? |
Even stil
| ACTEUR 4 | Ik heb het allemaal zien gebeuren Het begon ermee dat er die zondagochtend bij ons thuis op de Marathonweg werd aangebeld Soldaten of agenten, ik weet het niet meer, maar ze waren in uniform Of er Joden waren bij ons Dat was niet zo Die dag ben ik de Marathonweg afgelopen tot aan het Olympiaplein Daar zag ik een heleboel trams staan, lijn vierentwintig En plotseling zag ik in zo’n tram twee jongens uit mijn klas van de Cornelis Krusemanschool Paul Duizend, ik zat naast hem in de klas, en zijn tweelingbroer Harold We hebben nog gezwaaid naar elkaar |
ACTEUR 2, 3 en 4 stappen weer uit hun rol
| ACTEUR 1 | Met trams werden ze vervolgens naar station Muiderpoort gebracht Hiervandaan vertrokken zij om drie uur met een lange passagierstrein en kwamen ze om negen uur in de avond in Kamp Westerbork aan Vanuit Kamp Westerbork werden ze via goederentreinen naar concentratiekampen in Polen getransporteerd, waar velen direct bij aankomst vermoord werden De tweeling Duizend bleef achter in Sobibor, waar ze op 2 juli 1943, samen met hun ouders, om het leven kwamen |
| ACTEUR 2 | Dat moment |
| ACTEUR 3 | Dat die tram wegreed, en ze nog eenmaal naar hun klasgenootjes hebben gezwaaid Wat zouden ze gedacht hebben? |
| ACTEUR 4 | En de ouders van de jongens, zouden die hun getroost hebben? En hoe dan? Waren die niet zelf ook in paniek? Wisten zij wat hen te wachten stond? Ik heb nog zoveel vragen, ik wou dat ik het aan ze kon vragen |
| ACTEUR 2 | Maar we doen het met de verhalen |
| ACTEUR 1 | De verhalen die zijn overgebleven |
| ACTEUR 3 | Die we blijven vertellen |
| ACTEUR 4 | Tegen het vergeten |
In 2022 ging de voorstelling ‘Tegen het vergeten’ in première in Amsterdam-Oost (regie: Femke Heskes – productiehuis: Plein Theater). Een muzikale voorstelling gespeeld door vier jongeren uit de wijk, die samen op zoek gingen naar misschien vergeten namen uit het nieuwe Namenmonument op de Weesperstraat. Om deze namen, en vooral de mensen die daarbij horen, samen te herinneren.