Dit verhaal is van meneer Banse, die vertelde over zijn vader – ook meneer Banse. Het is een verhaal over zwijgen, omdat dingen simpelweg te erg zijn om in woorden te herhalen. En een verhaal over de poging dat zwijgen te doorbreken, zodat ook verhalen die te erg zijn in de toekomst zullen worden verteld. Meneer Banse wordt herdacht op Nationaal Ereveld Loenen.
| PERSONAGES | ACTEUR 1 ACTEUR 2 |
ACTEUR 1 en 2 vertellen samen het verhaal van meneer Banse en zijn vader
| ACTEUR 1 | Ik heb gepraat met meneer Banse Hij vertelde over zijn vader, dat was Carel Anton Banse Toen Carel Anton Banse vijf jaar oud was ging zijn vader dood, en toen hij zeven jaar oud was ging ook zijn moeder dood Allebei overleden ze door ziekte Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten zijn twee broers op transport naar Japan en zij overleefden dit allebei niet En in 1951 overleed zijn zus aan de gevolgen van de ontberingen tijdens de oorlog Carel Anton Banse was toen eenentwintig, en had bijna al zijn familie verloren |
| ACTEUR 2 | Omdat hij zoveel verloren had, durfde hij zich niet meer aan dingen te hechten Een paar jaar later ontmoette hij zijn vrouw Zij had ook veel meegemaakt in de oorlog Zij zat samen met haar broertjes en haar moeder in een Japans interneringskamp Haar vader is omgekomen door dwangarbeid |
| ACTEUR 1 | Ze praatten nooit met hun kinderen over de oorlog Carel Anton Banse praatte er alleen over met zijn oude strijdmakkers Verder kregen de kinderen van Carel Anton Banse bijna nooit een compliment en hij sloeg zelden een arm om ze heen De meneer Banse waar ik mee heb gepraat, was dus de zoon van Carel Anton Banse Hij werkte in Parijs toen zijn vader ziek werd Carel Anton Banse liet normaal gesproken niet zien dat hij ziek was, omdat hij nooit op bed lag De zoon Banse ging regelmatig vanuit Parijs naar zijn vader in Amsterdam Bij het laatste bezoek lag vader Banse wel in bed Carel Junior ging naast het bed zitten en hij sloeg een arm om zijn vader heen Hij vertelde zijn vader dat hij het allemaal snapte |
Overgang. ACTEUR 2 verandert in Carel Anton Banse. ACTEUR 1 luistert
| ACTEUR 2 | Mijn vader zweeg Om over verdriet te praten Hij zweeg Pijnlijke herinneringen En verhalen van ervaringen Hij zweeg Hij zweeg over zijn vader en moeder, zijn broers en zus En die zwegen op hun beurt. Mijn vader verzweeg de oorlog, omdat het voorbij moest zijn, maar ik denk dat het nog niet voorbij was voor hem Als we stil zijn, zal het makkelijker zijn, want dan hoeven we het er niet over te hebben Maar als we stil zijn kúnnen we het er ook niet over hebben Dus zwijg ik niet Wat als je niet kán praten? Als dat te moeilijk is Omdat er dan te veel terug komt, omdat het zo dichtbij kwam, omdat je overal kogels ziet, bloed, bommen, je nog steeds geschreeuw hoort van de buren of omdat je overbuurmeisje nog steeds niet thuis is Hoe moet je praten als je niet eens kan beginnen met beschrijven Niet eens een eerste woord kan vinden dat lading dekt In Indonesië praat je dan niet, leerde ik Want zo kan je anderen de pijn besparen die je zelf zo graag had willen missen Dus mijn vader zweeg Hoe moeilijk is het nou om af en toe te zeggen: goed gedaan Of: ik hou van jou Maar ook: hoe moeilijk is het om te erkennen van iets of iemand te houden, als je geleerd hebt dat alles waar je van houdt wordt weggenomen? Misschien is niet zeggen “ik hou van jou” dan wel liefdevoller dan het wel zeggen. Misschien Dat mijn vader nooit iets zei over de oorlog, betekent niet dat we zijn pijn en verdriet niet voelden Het mocht nooit over de oorlog gaan, dus de oorlog was als een hele grote olifant die midden in de kamer stond Die we allemaal zagen, continu, en die door het zwijgen van mijn vader maar bleef staan Door het zwijgen van mijn vader dachten we allemaal continu aan hoe het voor hem geweest moest zijn Want op welk moment wordt iets te moeilijk om over te praten? In mijn hoofd bedacht ik verhalen Met soldaten en geweren en oorlogshelden Zo vertelde mijn vader aan de lopende band, door niks te zeggen Als hij wel gepraat had, was ik er waarschijnlijk een stuk minder mee bezig geweest Maar hij zei niets Hij zweeg om zichzelf staande te houden |
| ACTEUR 1 | Meneer Banse zei: “Ik ben niet boos op mijn vader, ik heb respect” Dat vond ik heel mooi |
| ACTEUR 2 | Hé pa Ik snap dat je zweeg Maar zwijgen vergiftigt je van binnen Van niks zeggen wordt het alleen maar erger Maar dat wist je vast al Laten we niet meer zwijgen oké? Proberen? Ik wil zo graag naar je luisteren Ik wil weten wat ‘thuis’ voor jou is, want altijd als je over Indonesië vertelde sprak je Maleis, zodat wij het niet konden verstaan Dankzij jou weet ik dat verdriet niet over woorden gaat Weet je wat ook niet over woorden gaat? Vieren Vier je met me mee? En zal jij dan in het Maleis vieren, dan zal ik in het Nederlands vieren En wil jij mij dan uitleggen wat vrijheid in het Maleis is? |
In 2020 ging de podcast ‘Fluisterveld’ in première (regie: Hilde Tuinstra en Tijmen Dokter – in samenwerking met: Nationaal Ereveld Loenen). Dit is één van de alternatieve vormen waarmee Theater Na de Dam tijdens de eerste Covid19-lockdown van 2020 toch doorgang kon vinden. De hele podcast is te beluisteren via https://theaternadedam.nl/voorstelling/fluisterveld/.