Dit verhaal is gebaseerd op de levens van meneer Ebr, mevrouw Vovsová, meneer Aleš en meneer Skleničková – vier ouderen uit Praag, Tsjechië. Zij zijn alle vier op hun eigen manier getuige van de ‘Heydrichade’: de periode waarin Reinhard Heydrich Reichsprotektor was tijdens het naziregime van Duitsland. Heydrich was een nazikopstuk met een ‘ijzeren hart’, die gevreesd werd en ook bekend stond als ‘de slager van Praag’. Hij was tijdens de Wannsee Conferentie één van de bedenkers van de uiteindelijke genocide op het Joodse volk. Heydrich kwam tijdens een door Engeland geplande aanslag, genaamd Operatie Antrophoid, om het leven. Deze aanslag leidde tot een aantal grote wraakacties van de nazi’s, onder andere op het kleine dorpje Lidice, waar bijna alle mannen, vrouwen en kinderen werden vermoord.
TIP: Onderstaande verhalen zijn aangrijpend en komen het beste tot hun recht als je de achtergrondinformatie kent. We raden daarom aan om bovenstaande begrippen goed door te lezen en eventueel te bespreken, voordat je met deze tekst aan de slag gaat
TIP: De personages in dit verhaal vertellen elk het begin van hun eigen verhaal. Door je in deze geschiedenis te verdiepen, kun je als je wil de verhalen met je eigen fantasie uitbreiden
| PERSONAGES | VRATISLAV (zoon van de zus van één van de parachutisten) HELENA (werkte in het kasteel waar Heydrich verbleef) PAVEL (zoon van één van de, na de aanslag vermoorde, geestelijken) JAROSLAVA (inwoner van het verbrande Lidice) |
| VRATISLAV | Dus… Je wil weten wat ik nog weet van mijn oom Je wil weten wat ik me herinner Hoe het is om ‘de neef van’ te zijn |
Er staan vier stoelen, elke stoel is verlicht. Verder is de ruimte halfdonker. Bij elke stoel staan een paar objecten die met het verhaal te maken hebben: een stapel boeken bij VRATISLAV, een schep en andere tuinspullen bij HELENA, een foto bij PAVEL en een kanten zakdoekje bij JAROSLAVA. Je kunt zelf bedenken of je de ruimte hetzelfde vormgeeft, of dat je je eigen draai geeft aan de tekst. De verhalen kunnen worden uitgebreid aan de hand van de geschiedenis, te lezen via de begrippen bovenaan deze tekst
Stilte. Hij legt de stapel boeken op een andere volgorde, heel nauwkeurig
| VRATISLAV | Je komt uit Praag, neem ik aan? Nou, dan ken je de verhalen Ik praat liever over boeken dan over wat geweest is Ja, in mei denk ik er elk jaar even aan terug Als een soort verjaardag En ik heb een boek geschreven, daar staat een stukje in over mijn oom, maar niet al teveel Het is niet mijn schuld, wat er gebeurd is En het is niet mijn heldendaad Snap je? Ik bedoel, begrijp me niet verkeerd… Ik kan er met veel respect over praten Maar echt, ik sta er ver vanaf Te ver |
Lichtwissel, de aandacht gaat naar HELENA
| HELENA | Ik ben geboren op 12 februari 1926 De eerste vier jaar van mijn leven woonden we in Praag Toen werd ik ziek en adviseerde de dokter ons om naar buiten te gaan – de stad uit Dus we vertrokken, mijn ouders huurden een huis op het platteland En toen werd het oorlog en zaten we daar Midden in het gebied waar alles zou gebeuren |
Stilte. Ze speelt met het schepje
| HELENA | Op een dag kwam er een vrouw naar ons toe “Wat doet Helena?”, vroeg ze Of ik een baantje nodig had Ze nam me mee naar een kasteel, een prachtig gebouw, het leek wel Engeland En de tuin eromheen… Ik had nog nooit zoiets gezien Daar werken was een droom Ik bedoel, totdat hij kwam Toen veranderde alles Maar ja, dat kon ik toen natuurlijk nog niet weten |
Lichtwissel, de aandacht gaat naar ALEŠ
| ALEŠ | Ik ben geestelijke, net als mijn vader vroeger En net als hij dien ik de orthodoxe kerk Het maakt me trots om in zijn schoenen te staan En nee, ik ben niet bang dat mij hetzelfde overkomt Zulke dingen gebeuren maar één keer Daar mag je tenminste vanuit gaan |
Stilte
| ALEŠ | In 1940 mocht ik voor het eerst naar school, maar niet lang daarna begon de Heydrichade en zat ik weer thuis Ik had toen eigenlijk niet zo door wat er allemaal gebeurde Tot ze begonnen met het arresteren van de geestelijken, één voor één Een collega van mijn vader werd gemarteld Maar dat hoorde ik veel later pas Op een dag zat ik te lezen, toen mijn broertje begon te schreeuwen “Snel, naar het raam!” Wat ik toen zag, zal ik nooit vergeten Mijn vader werd weggevoerd, alsof hij een dief was en geen priester Hij hield zijn rug recht en keek niet om Ik heb hem daarna nooit meer gezien |
Lichtwissel, de aandacht gaat naar JAROSLAVA
| JAROSLAVA | Ik ben geboren in maart, en dat heeft mijn leven gered Mijn vriendinnen waren van september en november Dus toen zij al zestien waren, moest ik dat nog worden |
Stilte
| JAROSLAVA | Ik zag er jong uit ook, voor mijn leeftijd Dat hielp ook mee, denk ik |
Stilte
| JAROSLAVA | Mijn vriendinnen en ik waren kinderen nog Ik bedoel, als je vijftien of zestien bent voel je je misschien heel oud Maar eigenlijk waren we nog zo jong |
Stilte
| JAROSLAVA | Na de aanslag op Heydrich wilde Hitler wraak “Zorg dat jullie door bloed waden”, beval hij zijn troepen De daders moesten worden gevonden en wij moesten worden gestraft Wij, dat waren de inwoners van Lidice Het stadje dat Hitlers troepen uitkozen als centrum van hun haat Omdat we duidelijk hadden gemaakt dat we de bezetter niet moesten Omdat ze dachten dat wij de daders verborgen hielden Of gewoon, omdat ze ons stadje uitkozen, een stip op de kaart Bij ons zou het gebeuren |
Stilte
| JAROSLAVA | Ze begonnen met de mannen en de vrouwen Mannen en vrouwen, dat was iedereen boven de zestien Mijn vriendinnen dus Zij werden met de eerste groep weggevoerd Maar ik ben geboren in maart, en dat heeft mijn leven gered Want ik moest nog zestien worden Dus hoorde ik bij de kinderen die ze wegvoerden, de kampen in Bijna niemand heeft het overleefd, maar ik dus wel Mijn leeftijd heeft mijn leven gered Maar of ik echt gered ben, nee Als je zoiets meemaakt, ben je niet te redden Niet meer |
In januari 2021 speelde de voorstelling We are the memory III (Wij zijn de herinnering III)’ in Praag (regie: Tamara Pomoriški – productiehuis: Post Bellum). De voorstelling speelde in het Nationaal Monument van de Helden van de Heydrichaanse Terreur – een tempel die herinnert aan de slachtoffers van het regime van Reinhard Heydrich.