Dit verhaal is gebaseerd op de ontmoeting tussen acht jonge Zutphenaren en Hetty, een Indische vrouw die opgroeide in een Japans krijgsgevangenenkamp. Zij vertelde over haar leven in het kamp, en het vogeltje dat haar er doorheen sleepte: Tjoesmai, een klein geel vogeltje dat heel mooi kon zingen. Hetty vond het vogeltje toen ze klein was en wist het steeds bij zich te houden. Gedurende haar hele tijd in het kamp werd Tjoesmai niet ontdekt – op één keer na.
TIP: Deze tekst is samen te lezen met HET MEISJE EN HET VOGELTJE II
| PERSONAGES | SAM ROSAN YOSAN ROSA DORA CATO PAPILLON SIMON (Dit zijn de makers en spelers van het project) |
SAM zet een stoel neer, YOSAN gaat er op zitten. De rest van de acteurs komt erbij staan. SAM legt zijn handen op de schouders van YOSAN
| ROSAN | Wij spraken met Hetty |
| YOSAN | Hetty is tweeënnegentig |
| SIMON | We kwamen bij haar thuis en daar zat ze |
| CATO | In haar zachte stoel |
| SAM | Hetty is Indisch |
| PAPILLON | Geboren uit een Indonesische moeder en een Hollandse vader |
| DORA | Op de vensterbank tegenover haar stond een klein kistje, een doodskistje, zo groot (doet het voor met haar handen) |
| YOSAN | Van Tjoesmai |
| CATO | Ik vond het zo bijzonder dat ze dat kistje nog had, met het vogeltje |
| SIMON | Al had haar kat er wel een stukje van opgegeten |
| ROSAN | En daar moest ze zelf ook om lachen |
| ROSA | Er stond een foto naast het kistje |
| YOSAN | Van Tjoesmai |
| ROSA | Ze hield echt van die vogel |
| SIMON | Ze vond het zo leuk dat wij er waren |
| PAPILLON | Er liep een poes langs haar stoel Ze wilde hem roepen Maar wist zijn naam niet meer |
| ROSA | Ze wist de naam van haar poes niet meer |
| ALLEN | Kees! |
| YOSAN | O ja Kees! |
| ROSA | Ze was de naam van haar poes vergeten, maar toen ze begon te vertellen was ze opeens weer helemaal terug In Indonesië, in het kamp Hoe oud ben jij Dora? |
| DORA | Veertien |
| ROSA | En jij Rosan? |
| ROSAN | Veertien |
| ROSA | En jij Yosan? |
| YOSAN | Dertien |
| ROSA | Hetty was dus even oud als jij toen ze het kamp in ging |
| ROSAN | Stel je voor: je vader wordt in een werkkamp gestopt door de Japanners, je broer moet in een ander kamp en jij en je moeder worden in een werkkamp gezet Je weet niet of je elkaar ooit nog terug zal zien |
| PAPILLON | Ze moest onzinnig werk doen zoals grassprietjes trekken |
| SIMON | Kuilen graven voor de mensen die stierven in het kamp |
| CATO | Hetty werkte in de keuken vertelde ze |
| ROSAN | Daar moest ze vuurtjes stoken |
| DORA | Ze kreeg heel weinig te eten |
| ROSA | Een schuimspaan rijst Dat was alles In het kamp |
| CATO | Het is 4 mei 1944 |
| SAM | Achter mij muren van prikkeldraad |
| ROSA | Zie je dat kleine huisje daar, daar links, daar woon ik |
| PAPILLON | Samen met dertig anderen |
| ROSAN | In het kamp Halmahera |
| DORA | Tjoesmai is de enige die kan ontsnappen |
| YOSAN | Over het hek |
| DORA | Maar hij blijft |
| SAM | Ik heb een omgekeerde prullenmand met een stokje erin die ik als kooitje gebruik |
| ROSAN | Hij is altijd bij me |
| CATO | Ik vertel hem alles |
| DORA | Hij is mijn maatje, mijn geliefde |
| YOSAN | Hij danst zelfs voor me |
| SIMON | Meestal zit hij op mijn schouder |
| PAPILLON | Overal waar ik ben, is hij |
| ROSA | Behalve als we op appel moeten komen |
| SAM | En dat moet drie keer per dag |
Iedereen gaat in een rij staan
In 2022 ging de voorstelling ‘Nasi Sudah Menjadi Bubur (De rijst is allang tot pap gekookt)’ in première in Zutphen (regie: Irene Kriek – productiehuis: Woest Oost). Een voorstelling over de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië en de overgang naar de gewelddadige onafhankelijkheidsstrijd die daarop volgde. De voorstelling begon met een klein Indonesisch maal. Geur brengt ons terug naar onze oudste herinneringen…