Annemarie heeft het gezien

Thema's: Bevrijding van Nederland, Bombardement

Locatie: Middelburg, Nederland

Door: Roos Zwigtman

Dit verhaal is van Annemarie. Zij was jong tijdens de Tweede Wereldoorlog en maakte de oorlog mee in de stad waar ze geboren werd: Middelburg. Ze zag alles gebeuren – van de bezetting tot de Slag om de Schelde en de bevrijding. Ze kan er nog steeds over vertellen, gelukkig maar. Want zij heeft het gezien, en ze wil niet dat het vergeten wordt.

PERSONAGESACTEUR 1
ACTEUR 2

ACTEUR 1 en 2 vertellen samen het verhaal aan het publiek. Je kunt zelf bedenken hoe ze dat doen en hoe de ruimte eruit ziet. Hoe brengen ze het verhaal tot leven?

ACTEUR 110 mei 1940
Nederland wordt binnengevallen door de Duitsers
Nederland vecht terug,
maar na het bombardement op Rotterdam op 14 mei
wordt Nederland gedwongen zich over te geven
Alleen Zeeland niet
Nog niet
Omdat in Zeeland de Fransen zaten en Nederland te hulp schoten
Maar de burgemeester van Middelburg is alert
En evacueert de historische stad Middelburg
SAMENBekendmaking
ACTEUR 2Burgemeester van Middelburg maakt bekend:
Teneinde op alle mogelijke gebeurtenissen voorbereid te zijn
geef ik in overweging dat Middelburg door vrouwen en kinderen
vrijwillig ontruimd wordt
Alle personen en openbare diensten zijn verplicht te blijven
Men neme onder andere voedsel een fles water en dekens mee,
de distributiekaarten en indien mogelijk andere identificatiebewijzen
ACTEUR 1Mensen met witte lakens, gevuld met spullen, vluchten de stad uit
Op 17 mei 1940 ligt Middelburg onder vuur
De Fransen en Duitsers schieten op elkaar
Middelburg wordt getroffen in het vuurgevecht
Luchtalarm
Bom
De stad staat in brand
Een granaat op het stadhuis
Vallende stenen
Instortende huizen en daken
Vlammen
Vlammen van de korte Noordstraat
Overgeslagen naar het stadhuis
De burgemeester roept alle brandweerlieden op
om samen te komen op het marktplein
Maar er is slechts één brandweerauto
En op het moment dat de lieden klaarstaan, valt de waterdruk weg
Het stadhuis is niet meer te redden
ACTEUR 2De stad staat in brand
Een grote vuurzee
De lange jan
Als grote fakkel van de stad
Het gesuis en geloei van de vlammen wordt steeds erger
En om middernacht:
ACTEUR 1(roept) De lange jan, hij valt naar beneden
ACTEUR 2Boem
Een vlammenzee verwoest de stad
En Annemarie heeft het gezien
Zij zag hoe haar stad in rook opging
ACTEUR 1En toen was het oorlog
ACTEUR 2Was ook Middelburg in oorlog
ACTEUR 1Middelburg, met Annemarie erin, in oorlog
Tot het genoeg was
Tot de Slag om de Schelde
ACTEUR 21944: het plan wordt bedacht
Om de dijken van Walcheren te bombarderen
zodat Walcheren onder water komt te staan
Om de weg naar de haven van Antwerpen weer terug te krijgen
En zo Zeeland te bevrijden
Er worden pamfletten gegooid:
SAMENWaarschuwing
ACTEUR 1Uitgevaardigd door het hoofdkwartier van de opperbevelhebber
van het Geallieerde Expeditieleger
1: Het is zeer waarschijnlijk, dat de vijandelijke troepen en installaties
op uwe eilanden binnenkort aan een hevig en langdurig luchtbombardement zullen blootstaan
2: Het is de vurigste wensch van het geallieerde oppercommando
dat de burgerbevolking zal worden gespaard
voor de gevolgen van deze noodzakelijke militaire actie
voorzoover dit eenigzins mogelijk zal zijn
3: Niet alleen een luchtbombardement maar het gevaar van overstrooming bedreigt eveneens uw leven en dat van uwe familie.
4: Verlaat de eilanden of indien dat niet mogelijk is, verhuist dan ONMIDDELLIJK met uwe families naar een veilige plaats op de eilanden
ACTEUR 2Het eiland verlaten was onmogelijk
Veilige plaatsen waren onduidelijk
En maar weinig mensen hadden de pamfletten gezien
Op 3 oktober 1944 gaan 247 geallieerde bommenwerpers
richting Westkapelle
ACTEUR 1Het gebrom van de vliegtuigen
Het brommen steeds harder
En dan
Bommen
Zoveel bommen
Het hele eiland trilt
SAMENDu du du du, du du du du
ACTEUR 2Stilte
Weer het gebrom van de vliegtuigen
Het brommen steeds harder
Bom
Bommen
Zoveel bommen
ACTEUR 1Explosies in Westkapelle
De bommen vallen naast de dijk
Op de molen van Westkapelle, waar vijftig mensen schuilen
De ingang gebarricadeerd
Ingestort
Slechts drie mensen weten er uit te komen
Dat vertelde Annemarie
ACTEUR 2En dan komt het water
De dijk is geraakt
Maar het is niet genoeg
Walcheren moet onder water
Nog drie dijken worden gebombardeerd
SAMENDu du du du
ACTEUR 1Het water komt!
Het stroomt langs voeten
Langs enkels
Water stroomt de huizen binnen
Eerste trede, tweede trede, derde trede, vierde trede
Het zoute zeewater stroomt overal en wordt hoger
Het water is niet te stoppen
Het water vindt een weg door de straten
Dwars door de weilanden
De zee is sterk en niemand kan hem stoppen
Tot de vloed voorbij is
ACTEUR 2Het water stijgt niet verder
Maar de schade is groot
De schuilkelders onder water
De molen van Westkapelle onder water
En de mensen die vast zaten in de molen zijn verdronken
De koeien, de paarden, de schapen verdronken
Het land doordrenkt met zout
ACTEUR 1Driekwart van Walcheren staat onder water
Het centrum van Middelburg blijft gespaard
De Duitsers geven zich over
en Zeeland is bevrijd
ACTEUR 2En Annemarie heeft het gezien
ACTEUR 1Annemarie heeft alles gezien

In 2022 ging de voorstelling ‘Branding’ in première in Middelburg (regie: Roos Zwigtman – productiehuis: Jeugdtheaterschool Zeeland). Een voorstelling over stil staan. Stilstaan bij de gebeurtenissen uit het verleden en kritisch kijken naar de toekomst. Een voorstelling over hoe de oorlog van toen nu dichterbij lijkt dan ooit.