Categorieën

Het naamloze meisje

Thema's: Deportatie, Na de Tweede Wereldoorlog, Roma- en Sintivervolging

Locatie: Nederland, Westerbork

Door: Mariëtte Berbee

Dit verhaal gaat over Settela (1934), een Nederlands meisje dat in Auschwitz werd vergast. Ze werd voor ‘De Westerborkfilm’ enkele seconden gefilmd door Rudolf Breslauer, vlak voordat ze op 19 mei 1944 van Kamp Westerbork naar Auschwitz werd gedeporteerd. ‘Het meisje met de hoofddoek’ diende lange tijd als icoon voor de Nederlandse Jodenvervolging. Toen journalist Aad Wagenaar in 1994 op zoek ging naar de identiteit van het onbekende meisje, ontdekte hij dat ze niet Joods was, zoals werd aangenomen, maar tot de Sinti-familie behoorde.

De acteur staat op een verhoging (een soort zeepkist). De overige acteurs staan eromheen. Zij hebben een mobiele telefoon in hun hand, waarop het beeldmateriaal van Settela te zien is. De telefoons kunnen symbool staan voor de treinwagons, door deze naast elkaar te plaatsen en heel langzaam in beweging te laten komen

ACTEURWat bedoeld was als een opbeurende propagandafilm
Ontwikkelt zich na de oorlog
tot een monument in celluloid

Tussen de alledaagse beelden
zit een aanklacht van zeven seconden
tegen de misdaden van het naziregime

Het meisje met de witte hoofddoek
dat in de wagonopening verschijnt
is een wereldwijd symbool geworden
voor de Jodenvervolging

De vraag wie zij was
werd vaak gesteld

Sinds 1994 weten we
– dankzij de naspeuringen van journalist Aad Wagenaar –
dat ze Settela Steinbach heet

Geen Joods,
maar een Sinti-meisje
Van negen jaar oud

Er trad niemand naar voren
die het naamloze meisje kon identificeren
Omdat Sinti en Roma
niet spreken over de doden

Heeft Wagenaar de wereld een symbool ontnomen
door dit gezicht een naam te geven?
Of maakt haar identiteit de grief veelomvattender?

Op 19 mei 2019 was het precies vijfenzeventig jaar geleden dat Settela
samen met tweehonderdvierenveertig andere
in Nederland opgepakte Sinti en Roma
naar de nacht werd gevoerd

Deze deportatie werd gefilmd
Alsof de nazi’s trots wilden vastleggen
hoe ze het ‘zigeunerprobleem’
in één klap hadden opgelost

In mei 2019 speelde de voorstelling ‘Over ons’ in Westerbork (regie: Mariëtte Berbee en Tijmen Dokter – in samenwerking met: Herinneringscentrum Kamp Westerbork). Een voorstelling over de geschiedenis van de Roma en Sinti ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, gebaseerd op gesprekken met nabestaanden en historici over deze specifieke geschiedenis.